Duurzaamheid schilder- en tekenmaterialen

Verf, papier en andere materialen waar we onze kunstwerken mee maken, kunnen belastend zijn voor het milieu. Een potlood lijkt soms erg onschuldig, maar bevat vaak chemicaliën en grondstoffen die niet milieuvriendelijk geproduceerd zijn. Duurzaam omgaan met teken- en schildermaterialen is steeds meer de manier waar kunstenaars tegenwoordig voor kiezen. Op een milieuvriendelijke  manier werken en bewuster kiezen voor producten die onze aarde minder belasten.

Vriendelijke verfsoorten

Veel gangbare verven bevatten oplosmiddelen, zware metalen of microplastics. Deze stoffen kunnen schadelijk zijn voor zowel de kunstenaar als het milieu. Er bestaan echter steeds meer duurzame alternatieven:

Bindmiddelen

De bindmiddelen die in sommige verfsoorten zitten, zijn petrochemisch. Het is natuurlijk veel beter om bijvoorbeeld acrylverf te kiezen die biologische bindmiddelen bevat. Deze acrylverven zijn op plantaardige basis.

Giftige pigmenten

Kies aquarel- en olieverf zonder giftige pigmenten. Let erop dat het keurmerk AP (Approved product) of ASTM D-4236 op het etiket staat.

Zelf verf maken

Je kunt zelf verf maken door natuurlijke materialen te gebruiken die dus natuurlijke pigmenten bevatten. Als bindmiddel gebruik je dan lijnolie of gom arabicum. De volgende producten zijn prima om als basis te gebruiken voor bijvoorbeeld aquarelverf.

  • Houtskool
  • Aarde
  • Bieten
  • Kurkuma
  • Besjes
  • Thee (biologisch)
  • Koffie (biologisch)

In een van mijn artikelen kun je zien dat ik soms met dit soort pigmenten werk. Rode biet, koffie en thee heb ik regelmatig gebruikt om een aquarelschilderijtje mee te maken.

aquarel met koffie
Sap van rode bietjes gebruikt.
Blauwe besjessap gebruikt

Verfresten

Wanneer je verfrestjes over hebt kun je deze in een potje bewaren. Dat kan later misschien nog wel is gebruikt worden om mee te schilderen. Een heleboel tintjen door elkaar wordt vaak bruin. Spoel het in ieder geval niet door de gootsteen maar lever het in als klein chemisch afval.

Penselen, canvasdoeken en paletten

Penselen

Het voor het milieu veel beter om penselen en kwasten te kiezen met haren van plantaardige oorsprong. Ook gerecyclede synthetische vezels komen in aanmerking. De levensduur wordt verlengd door de penselen uit te spoelen met lauwwarm water en een milde zeep.

Paletten

Gebruik geen plastic paletten of wegwerpbakjes. Glas is een prima optie, evenals metaal of gerecycled karton.

Schildersdoeken

Biologisch linnen is een fantastische keuze, evenals gerecycled doek.

Probeer oude doeken opnieuw te beschilderen. Gooi ze niet weg. Gebruik gesso om het doek over te schilderen, voordat je een nieuw schilderij gaat fabriceren.

Vlas en hennep hebben een kleine ecologische voetafdruk. Bij katoenproductie wordt meer water en energie gebruikt. Daarom is een canvasschilderdoek van hennep of vlas een betere keus dan katoen.

Gerecycled karton is ook prima evenals hout met een FSC-keurmerk.

Lees mijn artikel over het schilderen op karton.

Hieronder een afbeelding van een paard dat ik schilderde op een oud rolgordijn. Het is even nadenken, maar er zijn heel veel mogelijkheden en ondergronden waar je op kunt schilderen.

 

Houtskool, grafietpotloden en pastelkrijt

Wanneer je gebruik maakt van kleur- en grafietpotloden, kies dan gerenommeerde merken die FSC-gecertificeerd hout gebruiken. Ook potloden die zijn gemaakt van gerecycled hout of plastic zijn prima. Stabilo Green colors zijn van puur FSC-gecertificeerd hout.

Houtskool is meestal afkomstig van lokaal hout, wat wordt verwerkt tot de kleine zwarte staafjes waar je mee kunt schetsen en tekenen. Het is belangrijk dat dit uit duurzaam beheerde bossen afkomstig is.

Eigen tekening met houtskool

Softpastelkrijt en oliekrijt 

Probeer merken te kopen die duurzaam zijn geproduceerd. Er zijn merken die natuurlijke pigmenten gebruiken zonder synthetische oplosmiddelen.

Leuke tip! Kleine stukjes houtskool en potloodrestjes kun je bewaren in een potje. Ik bewaar ook altijd slijpsels van potloden. Door met mijn vingers de slijpsels op te nemen, kan ik prima schaduwen in mijn grafiettekeningen aanbrengen.

Ik gooi ook nooit zomaar stukjes pastelkrijt weg. Ik bewaar deze in een doosje met rijst. Rijst zorgt ervoor dat de krijtjes droog blijven.

Karton en papier

Om papier te produceren is veel water en energie nodig. Er zijn echter duurzamere alternatieven, zoals gerecycled papier. Er is papier in de handel dat zuurvrij is en geschikt om op te tekenen en te schilderen.

Suikerriet-, hennep- en bamboepapier zijn milieuvriendelijke keuzemogelijkheden, omdat er geen houtpulp nodig is.

Doe je een studie op papier, gebruik dan beide kanten.

Het efficiënt gebruiken van schetsboeken kan prima door exemplaren te kopen die navulbaar zijn.

Schoonmaken

Acrylverf

Hoe je je schildersbenodigdheden schoonmaakt, kan het verschil maken voor het milieu. Penselen met resten acrylverf maak je schoon met warm water en een beetje zachte zeep. Gebruik zo min mogelijk water!

Bij het schilderen gebruik ik altijd oude fondueborden. De acrylverf die achterblijft,wordt hard. Ik leg na gebruik deze borden met de resten verf in een teiltje met water. Na een half uurtje is de verf losgelaten. Het water met de resten giet ik door een zeef. Je kunt nu de acrylverf bewaren in een glazen potje.

Schilderen met acrylverf of olieverf?

Olieverf

Olieverfkwasten kun je op de volgende duurzame manier reinigen.

  • De verf die nog aan de kwast zit zoveel mogelijk verwijderen.
  • De kwast dompel je vervolgens in een potje met terpentine en je wrijft aan de zijkanten de verf uit de kwast
  • Sluit het potje en de verf zal naar de bodem zakken. Je kunt nu de terpentine hergebruiken door de schone, bovenste laag af te gieten in een ander potje.
  • De verfkwast heb je inmiddels schoongemaakt met water en zeep. De kwast plat laten drogen

Oude tubes en oplosmiddelen kunnen worden ingeleverd bij een inzamelpunt voor klein chemisch afval. Elke gemeente heeft tegenwoordig zo’n inzamelpunt.

Duurzaam werken

De noodzaak voor kunstenaars om duurzamer te gaan werken wordt steeds urgenter. Duurzaamheid hoeft geen beperking te zijn, maar kan ook worden gezien als een uitnodiging voor meer creativiteit. Om de wereld een beetje mooier te maken en te houden, zullen we allemaal moeten kiezen voor hergebruik, natuurlijke materialen en zuiniger zijn op wat we hebben.

Het zijn soms maar kleine veranderingen, zoals meer lokale producten kopen, matrialen delen en bijvoorbeeld zelf pigmenten maken. Ga bewust om met wat je hebt en probeer spullen aan te schaffen die lang meegaan. Dat zijn over het algemeen niet de artikelen die je bestelt bij een Temu of Amazon. Spaar dan liever even door, zodat je een beter en duurzamer product kunt aanschaffen.